Xã hội ngày càng hiện đại tăng trưởng, nhịp sống diễn ra nhanh, công nghệ trí tuệ nhân tạo chi phối tới hoạt động của con người trên nhiều phương diện. ngoài ra còn là sức ép cuộc sống, công việc, học tập khiến rất nhiều những bệnh tâm lý xuất hiện. Một trong số đó là bệnh rối loạn lưỡng cực, con người có thể thay đổi nhiều trạng thái xúc cảm khác nhau. Cùng tìm hiểu rối loạn lưỡng cực là gì? những nguyên nhân, tín hiệu và cách điều trị hiệu quả tránh những biến chứng nguy hiểm.
Rối loạn lưỡng cực là gì?
Rối loạn lưỡng cực, rối loạn xúc cảm lưỡng cực (RLCXLC) hay còn gọi là rối loạn hưng cảm – trầm cảm là một loại rối loạn về não bộ gây ra những thay đổi rất nhanh về tâm trạng lúc phấn khích quá mức, tăng động nhưng ngay sau đó tâm trạng có thể ủ rũ, trầm cảm
Tùy vào mỗi người mà sẽ có những cơn hưng cảm và trầm cảm với số lượng và tần suất khác nhau. Trong một ngày có người chỉ bị 1, 2 cơn nhưng có người lại bị rất nhiều cơn hưng cảm và trầm cảm, khó làm chủ xúc cảm.
Rối loạn lưỡng cực xảy ra ở cả nam và nữ ở lứa tuổi trưởng thành, giai đoạn phát khởi bệnh từ 18 – 24 tuổi.
Đặc điểm chung của chứng rối loạn lưỡng cực thường trải qua 3 giai đoạn:
- Giai đoạn trầm cảm nặng: tâm trạng chùng xuống, buồn, vô vọng
- Giai đoạn hưng cảm, hưng phấn: ở giai đoạn này người bệnh tràn ngập năng lượng, phấn khởi
- Giai đoạn hypomanic – hưng cảm nhẹ
Xem thêm: Tampon là gì? Cách sử dụng an toàn tránh viêm nhiễm
Có những loại Rối loạn lưỡng cực nào?
Theo cách phân chia ngày nay thì rối loạn lưỡng cực được chia làm 4 loại xúc cảm lưỡng cực dựa trên sự thay đổi về mức độ tâm trạng, năng lượng và hoạt động:
Rối loạn xúc cảm lưỡng cực dạng I
Dạng rối loạn này thì hưng cảm kéo dài ít nhất 7 ngày hoặc những triệu chứng hưng cảm nặng bệnh nhân không thể làm chủ được cần can thiệp y tế. Ở dạng này thì giai đoạn trầm cảm cũng kéo dài ít nhất 2 tuần. những giai đoạn hỗn hợp (cả hưng cảm và trầm cảm) đều có thể xảy xa
Rối loạn lưỡng cực dạng II
Đây là dạng được đặc trưng bởi những giai đoạn trầm cảm và những giai đoạn hưng cảm nhẹ
Rối loạn lưỡng cực chu kỳ
Được khởi sinh và tăng trưởng bởi nhiều giai đoạn có những triệu chứng hưng cảm nhẹ và nhiều giai đoạn có những triệu chứng trầm cảm, tình trạng kéo dài ít nhất 2 năm với người trưởng thành, 1 năm đối với trẻ em và thanh thiếu niên. Do những triệu chứng lập lờ và xen kỹ nhau do vậy mà rất khó xác định để can thiệp
Rối loạn xúc cảm biệt định – không biệt định khác:
Đây là loại rối loạn bởi những triệu chứng rối loạn xúc cảm lưỡng cực không phụ thuộc vào ba loại kể trên.
Nguyên nhân bị rối loạn lưỡng cực
Hiện tại nguyên nhân gây ra rối loạn lưỡng cực vẫn đang được nghiên cứu và chứng minh lâm sàng. thời khắc hiện tại những nhà khoa học đều đồng ý rằng rối loạn lưỡng cực không do 1 nguyên nhân đơn lẻ nào mà nó là sự cộng hưởng của nhiều yếu tố gây ra hoặc làm tăng rủi ro. Sau đây là một vài tác động tác động tăng năng lực mắc rối loạn lưỡng cực:
- Cấu trúc và hoạt động chức năng của não: những nghiên cứu chỉ ra rằng não bộ ở người mắc RLCXLC thì có cấu trúc đặc điểm khác người khỏe mạnh
- Di truyền: trong một vài nghiên cứu chưa được công bố chính thức cho thấy, người có một vài kiểu gen nhất định sẽ có năng lực tăng trưởng rối loạn xúc cảm lưỡng cực hơn so với người khác, tuy nhiên phải hiểu rằng gen cũng không phải là yếu tố duy nhất quyết định tới việc mắc RLLC. Bởi nghiên cứu trên cặp gen song sinh cùng trứng chỉ ra rằng 1 trong 2 người song sinh mắc rối loạn lưỡng cực thì ở người còn lại chưa chắc đã mắc dù họ cùng gen.
- Tiền sử gia đình: Rối loạn xúc cảm lưỡng cực có xu thế di truyền trong gia đình. nếu như trẻ có cha mẹ hoặc anh chị từng mắc RLCXLC thì đều có rủi ro tăng trưởng bệnh sớm hơn, do tác động từ môi trường sống và hành vi bắt chước (đây chỉ là yếu tố nhỏ không quyết định tới việc trẻ có bị mắc RLCXLC hay không)
- những yếu tố khác: những vấn đề về tâm lý, môi trường sống học tập, làm việc có tác động không nhỏ tới rủi ro mắc rối loạn lưỡng cực. Việc căng thẳng trong cuộc sống, sức ép học hành thi cử, sức ép tiền nong gia đình có tác động không nhỏ tới não bộ, khiến nhiều người không tự chủ được hành vi, lâu ngày sinh ra trầm cảm, có vấn đề về tâm lý thần kinh,…
Nhìn chung ở xã hội hiện đại ngày nay việc mắc chứng rối loạn lưỡng cực có thể xảy ra ở bất kỳ người nào bất kỳ đối tượng nào đặc biệt là những người trong độ tuổi trưởng thành chịu nhiều sức ép từ cuộc sống, công việc, sức ép tiền nong, gánh nặng cơm áo gạo tiền, gia đình,…khi không được chia sẻ, giải tỏa thì việc bột phát bằng hành động là điều dễ hiểu. bởi vậy mà không nên kỳ thị hãy đồng cảm, lắng tai và chia sẻ cùng họ.
tín hiệu nhận diện rối loạn lưỡng cực
Làm cách nào để nhận diện mình hay mọi người xung quanh bị rối loạn lưỡng cực. Sau đây là những tín hiệu đặc trưng để quan sát và nhận diện:
tín hiệu rối loạn lưỡng cực xúc cảm
Là loại rối loạn xúc cảm đặc trưng trái ngược xuất hiện xen kẽ có thể nhận diện ở người mắc chứng rối loạn lưỡng cực:
Trạng thái hưng cảm
Người bệnh cảm thấy phấn khích tột độ, lạc quan vui vẻ quá độ nhưng không rõ nguyên nhân. Phản ứng trước một điều gì đó thì tích cực, vui vẻ quá mức thông thường
Trạng thái trầm cảm
Người bệnh luôn ở trạng thái ủ dột, mỏi mệt, ngán ngẩm, không muốn làm việc gì, chán ăn, thèm ngủ, giờ giấc sinh hoạt bị đảo lột, hay suy nghĩ tiêu cực
tín hiệu rối loạn lưỡng cực hành vi
Trạng thái hưng cảm
ý thức vui vẻ lạc quan đầy hứng khởi có rất nhiều năng lượng bởi vậy mà rối loạn lưỡng cực hành vi trạng thái hưng cảm sẽ hoạt động nhiều hơn để tiêu hao, ăn uống nhiều và ngon mồm hơn. Người bệnh có thể bị ảo giác nhẹ hoặc nghe thấy giọng nói lạ và tăng thèm muốn tình dục, nhu cầu thỏa mãn.
Trạng thái trầm cảm
Bệnh nhân rối loạn lưỡng cực hành vi ở trạng thái trầm cảm sẽ có những biểu hiện như:
- Lười vận động, không hứng thú làm việc
- Không thích giao tiếp với mọi người xung quanh
- Chán ăn, bỏ bữa liên tục
- Thường có suy nghĩ tiêu cực, nghĩ nhiều tới chuyện giải thoát, tự tử
Một vài tín hiệu lập lờ khác như:
- Luôn cảm giác không hạnh phúc vui vẻ
- Mất hết cảm hứng trong công việc, hay bất kỳ vấn đề gì trong cuộc sống
- Luôn ở trạng thái mỏi mệt, mất năng lượng
- Thay đổi thói quen ăn uống sinh hoạt
- Có vấn đề về cân nặng tăng hoặc giảm cân đột ngột
- Khó ngủ, dễ thức hoặc ngủ rất nhiều, luôn thèm ngủ
- Nhu cầu tình dục giảm
- Luôn cảm thấy có lỗi, bản thân vô dụng
- Luôn suy nghĩ bi quan, tiêu cực đổ lỗi
- Không thể suy nghĩ hay tập trung dù vấn đề to hay nhỏ
- Khó mang ra được những quyết định dù là nhỏ nhất
- Có suy nghĩ tự tử, tìm tới cái chết để giải thoát bản thân, cảm thấy bế tắc vô vọng, mất niềm tin vào cuộc sống.
tín hiệu xúc cảm và hành vi của rối loạn lưỡng cực xuất hiện theo chu kỳ đan xen lẫn nhau có thể theo ngày, theo tuần, theo tháng. Đây là những tín hiệu thất thường rất khó phát hiện mà chính người bệnh cũng không thể làm chủ vì vậy mà khi phát hiện gia đình người thân cần hỗ trợ mang người bệnh tới những cơ sở bệnh viện chuyên khoa để thăm khám và có được tư vấn khoa học phù thống nhất
Cách điều trị rối loạn lưỡng cực
Chứng rối loạn lưỡng cực hoàn toàn có thể điều trị phối hợp bằng nhiều liệu pháp khác nhau. Kế hoạch điều trị hiệu quả nhất là có sự phối hợp giữa sử dụng thuốc và những trị liệu tâm lý như sau:
sử dụng thuốc
có rất nhiều loại thuốc khác nhau để điều trị rối loạn xúc cảm lưỡng cực như: Mood stabilizers (thuốc ổn định tâm trạng), Atypical antipsychotics (thuốc chống loạn thần không tiêu biểu), Antidepressants(thuốc chống trầm cảm)
Đây là những loại thuốc nên có chỉ định của bác bỏ sĩ chuyên môn, tuyệt đối không được tự ý sử dụng khi chưa biết trình trạng bệnh thế nào. Khi sử dụng có bất kỳ vấn đề gì thì cần thông báo cho bác bỏ sĩ điều trị biết để có phương án xử lý cho thích hợp. Không tự ý bỏ hay ngừng sử dụng thuốc mà chưa được bác bỏ sĩ điều trị cho phép
Trị liệu tâm lý
kế bên việc sử dụng thuốc thường xuyên thì trị liệu tâm lý cũng vô cùng quan trọng và quan trọng tác động lớn tới kết quả điều trị. Trị liệu tâm lý sẽ hỗ trợ giáo dục và hướng dẫn cho người mắc RLCXLC và gia đình họ tri thức về bệnh. Một số liệu pháp phổ biến ngày nay như:
- Nhận thức về hành vi
- Tập trung vào gia đình
- Can thiệp tương tác với xã hội và những người xung quanh
- Giáo dục tâm lý
ngoài ra thì cũng cần quan tâm tới chế độ ăn uống, ngơi nghỉ sinh hoạt của người bệnh. Nên ăn những thực phẩm lành mạnh, an toàn bổ sung nhiều rau xanh, vitamin, khoáng vật và nhóm chất từ thực vật. Có chế độ tập tành thể dục thể thao như thường cầu lông, chạy bộ đạp xe, bơi lội,…Nên tham gia những câu lạc bộ thiền, yoga để quay về hiểu chính mình, tham gia những khóa học về tâm lý, đọc sách chữa lành để tâm lý được ổn định, tránh suy nghĩ tiêu cực. có được những điều trên sẽ giúp bệnh rối loạn lưỡng cực phần nào được thuyên giảm, người bệnh có được trạng thái tâm lý xúc cảm ổn định nhất!
FAQs một số thắc mắc thường gặp về rối loạn lưỡng cực.
Rối loạn lưỡng cực có nguy hiểm không?
So với những bệnh lý về thực thể thì dạng bệnh lý tâm lý khá phức tạp và nguy hiểm hơn rất nhiều.
Theo đánh giá của những chuyên gia thì tùy từng giai đoạn của rối loạn lưỡng cực mà quyết định tới tính chất nguy hiểm. Ở giai đoạn hưng cảm thì ít nguy hiểm hơn ở giai đoạn trầm cảm – bởi trầm cảm khiến người ta suy sụp trong một khoảnh khắc nào đó có thể chọn lựa cái chết để giải thoát, không tự chủ được hành vi của mình
Ở giai đoạn hưng cảm thể nhẹ họ có xu thế nói nhiều dễ phấn khích và không gây hại tới bản thân và người xung quanh. Khi vào giai đoạn hưng cảm thể nặng họ thường phát sinh suy nghĩ và hành vi bạo lực ngược đãi, có thêm những chứng loạn thần.
Tỷ lệ người bị rối loạn lưỡng cực tự sát cao hơn rất nhiều so với người bị trầm cảm. bởi vậy mà bệnh rối loạn lưỡng cực rất nguy hiểm cần được quan tâm, hỗ trợ và điều trị thường xuyên, kịp thời!
Rối loạn lưỡng cực có chữa khỏi được không?
Rối loạn lưỡng cực là dạng bệnh lý về thần kinh, thần kinh bởi vậy mà không thể chữa khỏi hoàn toàn chỉ có thể điều trị triệu chứng, làm giảm nhẹ và làm chủ được tâm trạng của người bệnh.
Khi phát hiện ra bệnh cần được thăm khám và điều trị chuyên khoa để có được tư vấn và phác đồ điều trị phù thống nhất. Luôn đồng hành hỗ trợ cùng người bệnh để họ không bị lạc lõng đơn chiếc, thông cảm và chia sẻ cùng họ.
Việc điều trị bệnh rối loạn lưỡng cực có thể là suốt đời bởi đây là dạng bệnh lý có thể thuyên giảm và tái phát bất cứ lúc nào khi họ gặp một vấn đề gì đó
Tạm kết
Rối loạn xúc cảm lưỡng cực là một dạng bệnh lý về thần kinh, xúc cảm não bộ. Việc nhận diện và có được cách thức điều trị sẽ giúp người bệnh trở nên lạc quan, tích cực hơn, thăng bằng được cuộc sống tránh những suy nghĩ tiêu cực. Trên đây là những giảng giải tìm hiểu về rối loạn lưỡng cực là gì? cùng những thông tin trả lời thắc mắc liên quan. Hy vọng bài viết này giúp bạn có thể tri thức trong việc tìm hiểu và điều trị bệnh. Theo dõi Bantinz thường xuyên để cập nhật thêm nhiều tin tức mới nhé!
